Sandomierska perła nad Wisłą – przewodnik po mieście o bogatej historii i niezwykłym uroku!

Sandomierz to jedno z najpiękniejszych i najbardziej klimatycznych miast w Polsce. Położone malowniczo nad Wisłą, zachwyca bogatą historią, architekturą oraz unikalną atmosferą. Czasem nazywane „małym Rzymem” z powodu położenia na siedmiu wzgórzach. Temu pięknemu miastu jeszcze większą sławę przyniósł serial „Ojciec Mateusz”. W naszym przewodniku poznasz najciekawsze zabytki i atrakcje w Sandomierzu.

Sandomierz – rys historyczny

Sandomierz może poszczycić się bardzo ciekawą historią. Najstarsze ślady obecności człowieka na tym obszarze, odkryte podczas badań archeologicznych, datowane są na epokę neolitu. Na przełomie wieków X i XI na wzgórzu zamkowym powstała osada, która z czasem przekształciła się w obronny gród. W pobliżu wzniesionego później Domu Długosza uformował się kolejny gród, który stał się zalążkiem przyszłego miasta. Dogodne położenie nad brzegiem Wisły – przy przeprawie na szlaku handlowym, łączącym Europę Zachodnią z ziemiami ruskimi, sprzyjało dynamicznemu rozwojowi miasta.

Od XI wieku Sandomierz pełnił rolę książęcej siedziby, a w późniejszych wiekach stał się istotnym ośrodkiem administracyjnym, jednym z najważniejszych ośrodków handlowych i politycznych w Polsce – był jedną z głównych siedzib Królestwa Polskiego. W XIII wieku stał się stolicą Księstwa Sandomierskiego, a w XIV wieku Kazimierz Wielki otoczył go murami obronnymi i ufundował gotycki ratusz. Dziś Sandomierz jest jednym z najważniejszych w Polsce zabytkowych miast, które zostało uznane za Pomnik Historii.

Zwiedzanie Sandomierza – najważniejsze zabytki i atrakcje

Sandomierz może się poszczycić bogactwem zabytków, Stare Miasto jest zabytkowym zespołem urbanistyczno-architektonicznym oraz krajobrazowym. Sercem Sandomierza jest Rynek Starego Miasta. W jego centrum znajduje się gotycki Ratusz z połowy XIV wieku, zwieńczony renesansową attyką, a charakterystyczna wieża pochodzi z XVII wieku. Rynek otoczony jest urokliwymi renesansowymi kamienicami. Jedną z najważniejszych jest Kamienica Oleśnickich, która pochodzi z przełomu XVI i XVII wieku. Znajduje się w niej wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej, o której przeczytasz w dalszej części artykułu.

Słynna Brama Opatowska to również miejsce, które stało się wizytówką Sandomierza. Ta gotycka budowla pochodzi z drugiej połowy XIV wieku, ufundowana została przez króla Kazimierza Wielkiego, a w późniejszym czasie została zwieńczona renesansową attyką. Obecnie to jedyne zachowane wejście do miasta z czasów średniowiecznych. Do Sandomierza prowadziły również bramy: Zawichojska, Lubelska i Krakowska, a także dwie furty, z których zachowała się Dominikańska, nazywana jest również Uchem Igielnym. W Sandomierzu zachowały się fragmenty średniowiecznych murów obronnych. Warto wspiąć się na szczyt Bramy Opatowskiej, aby podziwiać panoramę Sandomierza i okolic.

Kolejnym z symboli miasta jest Zamek Królewski. Wybudowany został na skarpie wiślanej przez Kazimierza Wielkiego, był wielokrotnie przebudowywany, a największa rozbudowa miała miejsce w XVI wieku. Podobnie jak wiele innych ważnych polskich zamków, również ten w Sandomierzu uległ zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego, potem został odbudowany. Dziś mieści się tu Muzeum zamkowe. Zwiedzając zamek, można zobaczyć eksponaty związane z historią regionu. Jednym z charakterystycznych elementów sandomierskiego zamku jest tzw. „Kurza stopa” z XV wieku, fundacji króla Kazimierza Jagiellończyka.

Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny to gotycka katedra z XIV wieku, z bogatym wnętrzem i imponującymi freskami z 1421 roku. Współczesna fasada pochodzi z okresu baroku. Wnętrze świątyni wraz z freskami jest cudownie odnowione. Kolejnym ważnym zabytkiem sakralnym w Sandomierzu jest romański kościół św. Jakuba z zespołem klasztornym dominikanów. Jest on jednym z najstarszych kościołów ceglanych w Polsce, a jego historia sięga XIII wieku, choć wcześniej znajdowała się tu inna świątynia. We wnętrzu znajduje się grobowiec domniemanej fundatorki (donatorki) świątyni Adelajdy Piastówny.

Do najważniejszych obiektów sakralnych Sandomierza należy też kościół Nawrócenia św. Pawła Apostoła. Po pożarze istniejącego tu wcześniej kościoła drewnianego, powstał murowany kościół gotycki w 1434 roku, później przekształcono go na barokowy. Pięknym przykładem architektury sakralnej w Sandomierzu jest barokowy kościół św. Michała Archanioła, wybudowany w latach 1686-92. To dawny zespół klasztorny benedyktynek, który obecnie jest kościołem seminaryjnym. Kościół Świętego Ducha z późnobarokowym wnętrzem wchodzi w skład kompleksu budynków poklasztornych i poszpitalnych, współcześnie jest kościołem rektoralnym i przynależy do parafii katedralnej. W Sandomierzu znajduje się również zabytkowa synagoga, mieszcząca obecnie Archiwum Państwowe.

Bardzo malowniczo na skarpie położone jest Collegium Gostomianum – kolegium jezuickie – jedna z najstarszych szkół średnich w Polsce. Najstarsze skrzydło zostało wzniesione w 1602 roku. Collegium Gostomianum jest pięknym przykładem architekty renesansowej w Sandomierzu. Ważnym zabytkiem na mapie Sandomierza jest mansjonaria „Dom Długosza”. Ten XV-wieczny budynek wzniesiony został z fundacji Jana Długosza w 1476 roku. Dziś mieści się w nim Muzeum Diecezjalne. Latarnie chocimskie stanowią zespół pięciu kapliczek latarniowych na ziemi sandomierskiej, a dwie z nich znajdują się w samym Sandomierzu – jedna na ul. Lubelskiej, a druga na ul. Zawichojskiej.

Dla wszystkich, którzy lubią zwiedzać tajemnicze miejsca, owiane mgiełką mistycyzmu, zdecydowanym „must see” jest w Sandomierzu Podziemna Trasa Turystyczna. Atrakcja ta nazywana jest również „Lochami Sandomierskimi”, to system dawnych piwnic kupieckich, pochodzących z XIV i XV wieku, które tworzą podziemny labirynt. Przechadzając się podziemnymi korytarzami, można poznać legendy i historię miasta. Wejście znajduje się w Kamienicy Oleśnickich, a wyjście zlokalizowano w budynku Ratusza. Sama trasa ma 470 metrów długości.

Bulwar nad Wisłą to idealne miejsce na spacer i odpoczynek. Można tu wynająć łódkę lub skorzystać z rejsu po Wiśle, podziwiając panoramę miasta i okolic. Wąwóz Królowej Jadwigi jest natomiast niezwykłą atrakcją przyrodniczą. Spacer w tym urokliwym, głębokim, lessowym wąwozie otoczonym drzewami jest obowiązkowym punktem zwiedzania miasta. Kolejnym lessowym wąwozem w Sandomierzu jest Wąwóz Piszczele, który swoją nazwę według legend wywodzi od kości Tatarów. Zabici mieli zostać przez miejscową ludność w odwecie za wymordowanych przez hordy tatarskie Sandomierzan. Kości najeźdźców zostały rozwleczone przez psy. Ludy mongolskie najeżdżały ziemię sandomierską od połowy XIII wieku.

„Ojciec Mateusz” – Sandomierz na ekranie

Sandomierz zyskał ogromną popularność dzięki serialowi „Ojciec Mateusz”, który od lat przyciąga widzów przed ekrany telewizorów. Ksiądz-detektyw, który jest proboszczem w jedej z sandomierskich parafii, rozwiązuje kryminalne zagadki. W związku z tym wiele scen serialu kręcono w malowniczych zakątkach miasta, m.in. na rynku, przy katedrze czy na bulwarze nad Wisłą. Spacerując po Sandomierzu, można odwiedzić miejsca znane z serialu, co jest nie lada gratką dla fanów tej produkcji. Ponadto w jednej z kamienic przy rynku działa prywatna ekspozycja: Świat Ojca Mateusza a po sąsiedzku wystawa „Czary Napary” Marcina z Urzędowa.

Zwiedzaj Sandomierz z licencjonowanym przewodnikiem!

Sandomierz to miasto, które zdecydowanie warto odwiedzić. Jego niezwykła historia, malownicze położenie i bogata oferta turystyczna sprawiają, że każdy znajdzie tu coś dla siebie. Niezależnie od tego, czy lubisz historię, przyrodę, jesteś fanem „Ojca Mateusza”, czy po prostu chcesz odpocząć w urokliwym miejscu – Sandomierz spełni Twoje oczekiwania.

Artykuł powstał we współpracy z przewodnikiem świętokrzyskim, Maciejem Kędzią, który jest również autorem fotografii zamieszczonych w tej publikacji. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z ofertą zwiedzania Sandomierza i innych ciekawych miejsc w Województwie Świętokrzyskim. Poznaj jeszcze więcej historii, usłysz legendy i dowiedz się rzeczy, które znają tylko przewodnicy świętokrzyscy! Odkrywaj Sandomierz z przewodnikiem – poznaj sekrety miasta Ojca Mateusza!