Tarnów i okolice – zwiedzanie Ziemi Tarnowskiej

Tarnów nazywany „polskim biegunem ciepła” to statystycznie najcieplejsze i najbardziej słoneczne miasto w Polsce. W tym niedużym dziś mieście przecinały się ważne szlaki handlowe i mieszały się różne społeczności oraz języki. Tarnów to jedno z ciekawszych miast w naszym kraju, gdzie odkryjemy intrygującą historię, drewniane kościoły oraz śliczny rynek otoczony urokliwymi renesansowymi kamieniczkami.

Tarnów – informacje praktyczne

Tarnów to miasto położone na południu Polski, stolica powiatu tarnowskiego, drugie co do wielkości miasto w województwie małopolskim. Jest usytuowane przy ujściu rzeki Białej do Dunajca. Tarnów jest ważnym ośrodek turystycznym, kulturalnym i gospodarczym w Małopolsce, jest także ważnym węzłem komunikacyjnym przy autostradzie i linii kolejowej, od początku istnienia miasta krzyżowały się tu ważne szlaki handlowe. Nazwa Tarnów, pochodzi od słowa tarn, które w starosłowiańskim znaczyło cierń, stąd słowo tarnina, pierwotnie odnoszące się do wszystkich roślin kolczastych, zaś Tarnów był to teren porośnięty kolczastą roślinnością.

Tarnów – zarys historyczny

Pierwsze wzmianki o Tarnowie pochodzą z IX wieku, gdzie na górze św. Marcina około 2 km od dzisiejszego centrum powstał słowiański gród. Miasto Tarnów powstało na terenie dawnej wsi rycerskiej Tarnów Wielki. Na na podstawie przywileju królewskiego z 7 marca 1330 roku Tarnów uzyskał prawa miejskie. Miasto na prawie magdeburskim lokował Spycimir Leliwita, krakowski wojewoda.

Od początku istnienia Tarnów był miastem prywatnym. Należał na początku do rodziny Tarnowskich, potem Ostrogskich. W 1603 roku dokonano podziału hrabstwa Tarnowskiego na dwie części. Kolejnymi właścicielami podzielnego już miasta są Zamoyscy, Lubomirscy i Sanguszko. Następnie przez 145 lat Tarnów jest częścią królestwa Austro – Węgier. Początkowo władza cesarska nie ingerowała nadto w życie miasta, poza zmianą urzędową języka i stacjonującymi w Tarnowie wojskami austriackimi. Do największych zmian w trakcie zaborów doszło w 1867 roku po nadaniu gminie autonomii. Rada miejska wybrała nowego burmistrza, w szkołach średnich w całej Galicji wprowadzono język polski, powstają liczne budynki prywatne i publiczne, linia kolejowa oraz huta szkła. W tym czasie Tarnów był trzecim do wielkości miastem Galicji, zaraz po Krakowie i Lwowie.

W trakcie I wojny światowej, podczas rosyjskiej okupacji większość budynków i szkół przerobiono na koszary, dlatego sytuacja w pierwszych latach po wojnie była bardzo trudna, panował głód, dochodziło do licznych pretestów i tarć społecznych. W 1922 roku z inicjatywy ówczesnego prezydenta Polski, Ignacego Mościckiego powstaje w Tarnowie pierwsza Państwowa Fabryka Związków Azotowych i poprawia się sytuacja ekonomiczna. W trakcie II Wojny Światowej w lokalnym więzieniu trzymano wielu polskich jeńców, ludność żydowską zamknięto w getcie, zakazano działalności społecznej i politycznej, a porządku pilnowała tajna policja. Po wojnie sytuacja zaczyna się stabilizować, a Tarnów wciąż pozostaje ważnym punktem kulturalnym, turystycznym i przemysłowym na mapie Polski.

Tarnów – atrakcje i zwiedzanie

Rynek w Tarnowie i Ratusz

Rynek w Tarnowie zaliczany jest do jednych z najpiękniejszych w Polsce. Zachował swój oryginalny średniowieczny układ urbanistyczny, wytyczony podczas lokacji miasta. Na jego środku znajduje się gotycko – renesansowy Ratusz, niewątpliwie jest jednym z symboli miasta. Obecnie mieści się w nim muzeum Sztuki Dawnej, wieża z punktem widokowym na panoramę miasta oraz zegar nakręcany ręcznie od XVI wieku. Rynek otoczony jest uroczymi, renesansowymi, zabytkowymi kamienicami. W jednej z nich znajduje się muzeum historii Tarnowa i ziemi tarnowskiej.

Bazylika katedralna Najświętszej Marii Panny

Bazylika NMP to olbrzymi gotycki kościół, który dominuje nad tarnowską starówką. Ten ogromny budynek już z zewnątrz robi wrażenie, lecz również wewnątrz znajdziemy wiele architektonicznych perełek. Znajdują się tu renesansowe płyty nagrobne Tarnowskich oraz barokowe Ostrogskich. Tuż obok bazyliki odkryjemy zakątki z ciekawą architekturą, mieści się tu muzeum diecezjalne oraz najstarsza kamienica w mieście – dom Mikołajowski, która pochodzi z 1524 roku.

Góra św. Marcina i ruiny zamku

Góra św. Marcina to wzgórze o wysokości 384 m. n. p. m., znajduje się około 2 km na południowy wschód od centrum Tarnowa. Jest to północna krawędź progu karpackiego. Od czasów średniowiecza stał tutaj zamek tarnowskich, jednak został rozebrany w XVII wieku, obecnie można zwiedzać jedynie jego ruiny, z których rozciąga się świetny widok na panoramę miasta. Góra św. Marcina jest bardzo ważna dla tarnowskiego osadnictwa, tutaj ma początek miasto Tarnów, gdyż istniał tu wcześniej słowiański gród.

Stara Łaźnia i Bima

to jedyny ślad po starej synagodze, w tym miejscu znajdowała się główna świątynia żydowska, która stała tu od XVI wieku, te oraz inne żydowskie budynki sakralne zostały zniszczone podczas II Wojny Światowej. Bima to najważniejsze stanowisko w synagodze i fakt, że zachowała się tylko ta część jest bardzo symboliczny. Nieopodal miejsca, gdzie stała synagoga znajduje się Stara Łaźnia, bardzo interesujący budynek zbudowany w nietypowym, mauretańskim stylu. Bima, Stara Łaźnia oraz żydowski cmentarz to właściwie pozostałości po wielokulturowej przeszłości miasta.

Mauzoleum Bema w Parku Strzeleckim

W Parku Strzeleckim w Tarnowie jest zlokalizowane mauzoleum Józefa Bema, obok Ratusza jest to najbardziej rozpoznawalny symbol Tarnowa. Józef Bem był znaną postacią walki o niepodległość zarówno Polski i Węgier, zaś jego pochówek na katolickim cmentarzu był niemożliwy z powodu przejścia na islam pod koniec życia. Na terenie Parku Strzeleckiego zaprojektowanego w stylu modernistycznym znajduje się stary drzewostan, wiele z tych drzew to pomniki przyrody, fontanna, piękne alejki, barwne kwiaty, plac zabaw i neogotycki pałacyk – dawną siedzibę Towarzystwa Strzeleckiego, obecnie miejska galeria obrazów.

Okolice Tarnowa – atrakcje

Tarnów oraz ziemia tarnowska to niezwykle ciekawy region, który obfituje w fantastyczne, niespotykane w innych części Polski miejsca. W okolicznym krajobrazie przeważają wzgórza, lasy mieszane i pola uprawne. Podróżując warto poznać ważne miejsca dla historii, kultury i przyrody. Do wszystkich proponowanych, interesujących miejsc w Tarnowie oraz w ziemi tarnowskiej najwygodniej będzie dotrzeć wypożyczonym samochodem w OMT Tarnów.

Zalipie

Zalipie to dość rozległa wieś położona na Powiślu Dąbrowskim, na północ od Tarnowa, w województwie małopolskim. W ostatnich latach stała się jedną z najpiękniejszych i najchętniej odwiedzanych wsi w Polsce, wszystko dzięki XIX – wiecznemu zwyczajowi malowania chat w kwiatowe wzory. Największymi atrakcjami Zalipia jest Dom Malarek, Zagroda Felicji Cyryłowej oraz kościół parafialny. W całej wsi znajduje się około 20 ozdobionych domów, część z nich jest prywatna. Co roku w weekend po Bożym Ciele rozstrzygany jest konkurs na najładniej pomalowane obejście, dzięki temu podtrzymywana jest ta piękna i kolorowa tradycja.

Zamek w Dębnie

Zamek w Dębnie to imponująca budowla powstała z inicjatywy kanclerza wielkiego koronnego Jakuba z Dębna, herbu Odrowąż, w latach 1470 – 80 i jest uznawana za polską perłę architektury rezydencjalnej. Obiekt ten przetrwał praktycznie niezmieniony do dzisiejszych czasów. Jest to jedyna tak dobrze zachowana rezydencja w Małopolsce. Otoczony przepiękną zielenią zameczek można zwiedzać. W środku znajduje się muzeum, gdzie odkryjemy bogato zdobione pomieszczenia oraz czasowe wystawy.

Ciężkowice – Skamieniałe Miasto

Rezerwat Skamieniałe Miasto zlokalizowany jest na prawym brzegu rzeki Biała, na Pogórzu Ciężkowickim tuż obok miejscowości Ciężkowice. Jest to objęty ochroną rezerwat przyrody nieożywionej, na terenie, którego znajdują się licznie nagromadzone ostańce piaskowe. Zostały bardzo finezyjnie ukształtowane w procesie erozji, są wśród nich ambony, maczugi oraz grzyby skalne. Nazwa Skamieniałe miasto związane jest z legendą, według której całe miasto wraz z mieszkańcami uległo skamienieniu za karę, za swe niemoralne czyny.

Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach

Wieś Wierzchosławice znajduje się w powiecie tarnowskim, około 10 km od miasta Tarnów. Ta podmiejska wieś znana jest głównie z muzeum Wincentego Witosa. Muzeum podzielone jest na dwie części. Pierwsza to Stary dom Witosów pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku, kryty strzechą drewniany dom, w którym urodził się, spędził dzieciństwo i młodość wybitny polski polityk oraz Zagroda Wincentego Witosa, na obejściu, której znajduje się prywatny dom byłego prezydenta, dwie stodoły, stajnia oraz piwnica.

Dworek we wsi Lusławice

Dworek w Lusławicach ma długą historię. Pierwsza wzmianka o istniejących tu posiadłościach pojawiła się już w XIII-wiecznych kronikach. Był to jeden z głównych ośrodków Arian – Braci Polskich. W XIX wieku mieszkał tu wybitny polski malarz Jacek Malczewski, który założył tu szkółkę malarską dla wiejskich dzieci. Po II Wojnie Światowej dworek popada w ruinę, aż do 1974 roku, kiedy właścicielami zostaje kompozytor Krzysztof Penderecki i jego żona. Na terenie 5ha parku zakładają arboretum, a w dworku odbywa się coroczny festiwal muzyczny.

Szlak Architektury Drewnianej

Drewniana architektura, niegdyś wszechobecna w całej Polsce, przez wieki uznawana za symbol małomiasteczkowości, w dzisiejszych czasach zachwyca nas ponownie. Zwiedzanie drewnianych wnętrz to niezwykłe przeżycie estetyczne. W samym Tarnowie znajdują się dwa zabytkowe drewniane kościoły, lecz w okolicach miasta odkryjemy dużo więcej cennych obiektów ze Szlaku Architektury Drewnianej, jak: Zawada, Skrzyszów, Dąbrowa Tarnowska czy Lipnica Murowana.