Pustynia Błędowska – Polska Sahara
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska obfituje w różnego rodzaju ciekawostki przyrodnicze, a Pustynia Błędowska jest jej perełką. Jest to największy obszar piasków lotnych, o pochodzeniu antropogenicznym w Europie. Zamieszkuje ją wiele gatunków fauny i flory przystosowanej do trudnych warunków wydmowych. Myślę, że z pewnością warto zagłębić się w jej niepowtarzalne piękno.
Pustynia Błędowska – położenie i powstanie
Pustynia Błędowska znajduje się na pograniczu dwóch województw – Małopolskiego i Śląskiego oraz dwóch wyżyn – Śląskiej i Olkuskiej. Rozciąga się na północ od miejscowości Chechło, na zachód do granic Dąbrowy Górniczej, na wschodzie zahacza o wieś i gminę Klucze, na południu graniczy z polami uprawnymi i lasami. Przecina ją na pół strumień Biała Przemsza. Całość jest częścią jury Krakowsko – Częstochowskiej, znajduje się w Parku Krajobrazowym Orlich Gniazd, jest również objęta programem ochrony siedlisk Natura 2000. Jej powierzchnia wynosi około 32 km2.
Legenda głosi, że za powstanie w tym miejscu pustyni odpowiedzialne są diabły, którym hałas z pobliskich kopalń srebra i ołowiu przeszkadzał w naradach. Zirytowane czorty postanowiły pozbyć się źródła problemu. Jeden z nich poleciał nad morze Bałtyckie, wziął wielki wór piasku z zamiarem zasypania kopalń, jednak zahaczył o wieżę pobliskiego kościoła, a piach rozsypał się wokół Olkusza. Jak w każdej legendzie także w tej znajdziemy ziarnko prawdy, bowiem pustynia powstała tu wskutek działalności człowieka. Dynamicznie rozwijający się przemysł górniczy i sukcesywne karczowanie lasów doprowadziło do opadu wód gruntowych. Na pustym terenie szybko zaczęły zachodzić procesy jałowienia i wytworzył się specyficzny mikroklimat.
Pustynia Błędowska – Ekosystem i zagrożenia
Ekosystem polskiej Sahary jest fenomenem na skale europejską. Występują tu rzadkie wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi, ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe oraz stanowiska łęgowe. Znajduje się tu wiele gatunków roślin charakterystycznych raczej dla krajobrazu nadmorskiego m. in. Piaskownica Zwyczajna czy Turzyca Piaskowa. Wykształcił się tu nawet endemit – Warzucha Polska, któremu bliżej do roślinności górskiej. Fauna pustynna to w dużej mierze owady i ptaki. Żeruje tu drapieżny chrząszcz – Trzyszcz oraz mrówkolew, podobny do ważki owad, którego drapieżne larwy przygotowują lejowate pułapki, w które wpadają mrówki. Lubujące w klimatach stepowych ptaki kulony i dzięcioł czarny największy ze swojego gatunku w Europie. Dolinę Białej Przemszy zamieszkują przywleczone z Ameryki piżmaki i rodzime bobry. W pobliskich lasach i bujnych częściach pustyni można spotkać sarny, dziki i jelenie.
Głównym zagrożeniem dla pustyni Błędowskiej jest jej zarastanie. Wysokie drzewa i krzewy ograniczają wpływ wiatru przez co zmienia się roślinność, stopniowo nikną w tym procesie charakterystyczne dla tego tereny wydmy. Duża ilość martwej materii organicznej takiej jak szyszki, igły, gałęzie tworząc humus wypiera gatunki piaskowe. Również rozjeżdżanie, czyli turystyka motorowa i quady w nie wyznaczonych do tego miejscach niszczą murawy. Jedyną możliwością ochrony jest karczowanie oraz usuwanie nasion roślin niepożądanych. Wycinka pozwoli na przywrócenie procesów eolicznych.
Pustynia Błędowska – turystyka
Dzięki uporczywym działaniom lokalnych władz oraz współpracą z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska udało się pozyskać środki z Unii Europejskiej i systematycznie od lat 2000 zostaje przywrócony pustynny charakter tego miejsca. Wyznaczono specjalne trasy dla quadów i motocrossów. Przez północną część pustyni przebiega żółty szlak idealny dla wędrówek pieszych bądź konnych. Znajdują się tu trzy popularne punkty widokowe. Najwyższe – wzgórze Czubatka (382 m. n. p. m), najpiękniejsze Dąbrówka (355 m. n. p. m) i najbardziej komercyjne z bogatą infrastrukturą powstałe w 2018 roku to Różą Wiatrów, które łączy ze sobą szlaki i ścieżki dydaktyczne. To tutaj organizowaną są imprezy okolicznościowe takie jak biegi, koncerty i pikniki rodzinne.
